اسرار کاوش

خط هیروگلیف مصری

نمونه*ای از هیروگلیف مصری بر روی قطعه*ای از پاپیروس


خط هیروگلیف مصری، در ادامه خط اندیشه نگار، وارد عرصه نگارش شد. گستره انتشار آن بیشتر در مصر و در دست کاهنان بود. یونانیان این نام را بدان بخشیدند که در زبان یونانی به معنی «نوشته نشانه*های مقدس» است، آنها، این خط را اعجاب آور و پر از رمز و راز پنهانی کاهنان مصر می*دانستند.

سابقه خط هیروگلیف را تا هزاره چهارم پیش از میلاد نیز می*توان پیش برد. خط هیروگلیف را بر پاپیروس می*نوشتند. پاپیروس از ساقه*های فشرده نوعی نی بهمین نام به دست می*آمد و از اجداد کاغذ است، به*نظر می*رسد کلمات paper و papier در زبانهای غربی از این واژه گرفته شده*اند.
مصریان نخستین مصرف کنندگان پاپیروس بودند و نوشت افزار آنها نیز نوعی قلم از نی بود که آن را در مرکب سیاه یا قرمز فرو می*بردند. این خط معمولاً افقی و از راست به چپ نوشته می*شد و به ندرت از چپ به راست و گاهی نیز از بالا به پایین نوشته می*شد. هیروگلیف، خط اندیشه نگار کامل نیست و درآن عناصر صوتی و الفبائی بیشتر وجود دارد. همچنین تصویرانسان*ها و حیوانات در این خط احتمالا مربوط به آغاز خط است.^[۱۱]

قدمیترین نمونه خط هیراتیک که یک متن پزشکی است. مربوط به ۱۶۰۰ قبل از میلاد مسیح


با پیدایش پاپیروس، خط هیروگلیف در مصر تحول می*یابد و به سادگی می*گراید و خط هیراتیک (دینی، باصلابت) از آن پدید آمد که با بهم ریختگی آن نوعی خط تندنویسی بنام خط دموتیک یا خط عامیانه از آن بوجود می*آید. مرحله بعدی خط، خط میخی است.
خط میخی

خط میخی، اصلی اندیشه نگار داشت و در همه کشورهای آسیای غربی بکار می*رفت. اکثر صاحبنظران خط و زبانهای باستانی بر این باورند که منشاء پیدایش خط از غرب ایران یعنی جنوب بین*النهرین و سرزمین سومر بوده*است و کهن*ترین اقوامی که در بین*النهرین خط میخی را بکار برده*اند، سومریان هستند. سومریان چون مصری*ها و چینی*ها، از نخستین اقوامی هستند که تمایل به ضبط گفتار و اندیشه*هایشان داشتند. کاتبان سومری با ابداع خط میخی تصویری جامعه بشری را از دوران مجهول و تاریک ماقبل تاریخ وارد مرحله تاریخی کردند. آنها با ابداع خط میخی دوره*ای را آغاز کردند که به عنوان آغاز خط نویسی شهرت دارد.

گرچه پیدایش خط و کتابت نخستین بار در نیمه دوم هزاره چهارم پیش از میلاد، در جنوب بین*النهرین و توسط کاتبان و دبیران سومری محقق شد، اما گسترش و تکامل آن به آغاز هزاره سوم پیش از میلاد برمی*گردد. برخی حتی بر این نظرند که خط هیروگلیف مصری، همزمان و برگرفته از خط تصویری سومری به وجود آمده*است.

سومریان، کهن*ترین ساکنان شناخته شده جنوب بین*النهرین - قومی متمدن و پیشرفته بودند. آنان از نژاد سامی نبودند و با عنوان ساکنان غیرسامی بین*النهرین از ایشان یاد می*کنند. برخی این احتمال را می*دهند که از کنار دریا به این منطقه مهاجرت کرده باشند. رد پای آن*ها از اواخر هزاره چهارم پیش از میلاد در میان*رودان دیده می*شود. علم نجوم، تقسیم ساعت به ۶۰ دقیقه و دقیقه به ۶۰ ثانیه، مسائل هندسی و اوزان، میراث*های گرانبهایی هستند که این قوم برای آشوری*ها و بابلی*ها بر جای گذاشتند. سومری*ها چون پیوندی با همسایگانشان نداشتند از میان رفتند یا جذب اقوام سامی شدند. ^[۱۱]
خط میخی و خط هیروگلیف علاوه بر تفاوت*های ظاهری، در ابزار و نحوه نوشتن نیز با هم تفاوت داشتند. خط هیروگلیف با قلم نی و مرکب بر روی پاپیروس نگاشته می*شد، درحالی که برای نوشتن خطوط میخی نیاز به لوحه*های گلی نرمی بود که با قلم چوبی برآن می*نگاشتند و سپس لوحه را می*پختند. اولین یافته*های نگارشی بشر که به صورت الواح گلین برجای مانده متعلق به تمدن*های بین*النهرین است.
همزمان با پیشرفت خط سعی دیگری نیز بعمل آمد و آن توسعه محل و مواد نوشتن بود. قبل از پیدایی کاغذ از سنگ و فلزات استفاده می*کردند و غیر از سنگ و فلزات از پوست درختان و جانوران نیز استفاده می*شد، ولی گرانی قیمت این دو پوست موجب شد که در مصرف آن اقتصاد بورزند و نتیجه این صرفه*جویی اقتصادی، یکی فشردگی در نوشتن بود و دیگر استفاده از علائم اختصاری و همچنین تراش پوست و استفاده مجدد از آن بود.
خط میخی ایلامی
از خط میخی سومری نخستین خط میخی ایلامی منشعب می*شود که برای نگارش زبان ایلامی به کار می*رود که جزو زبان*های منفرد است. در واقع کمی بعد از پیدایش خط میخی تصویری سومری و بابلی، ساکنان منطقه شمالی دشت خوزستان و کوهپایه*های زاگرس نوع دیگری از خط میخی تصویری را بکار بردند که به خط ماقبل عیلامی (پروتوعیلامی)^[۱۵] مشهور شد. پروفسور «والتر هینتس» می*نویسد:

خط میخی اکدی
خط میخی اکدی (بابلی) نیز از شاخه*های خط سومری است. خط میخی نه تنها در میان*رودان که درگستره وسیعی رواج یافت. در آسیای صغیر و میان*رودان شمالی و در میان هیتی*ها، هوری*ها، اورارتورها، لولوبی*ها و کاسی*ها وغیره.

خط میخی هخامنشی
خط میخی کتیبه*های فارسی باستان دوره هخامنشی از روی خط میخی بابلی و ایلامی درست شده*است که نسبت به آنها علائم ساده تر و کمتری دارد. خط میخی زبان فارسی را می*توانیم صورت تکامل یافته خطوط میخی دیگر بدانیم که حروف هجایی در آن هستند (یعنی مصوت به همراه صامت). بهمین دلیل بسیاری آن را بسیار نزدیک به خطوط هجایی می*دانند. این خط از چپ به راست نوشته می*شد.

خط فنیقی

هم زمان با تکامل تدریجی خطوط میخی و در هزاره دوم پیش از میلاد خط دیگری در سرزمین فنیقیه پا به عرصه وجود می*گذارد و آن خط هیروکلیف هیتیتی است که به خط فنیقی شهرت دارد. قدیمی*ترین نمونه این خط در کاوش*های شهر گوبله، از شهرهای فنیقیه باستان (حوالی سوریه کنونی) که یونانیان آن را بیبلوس می*نامیدند، به دست آمده*است. شهر بیبلوس در میان یونانیان، به عنوان داشتن بهترین پاپیروس*ها، شهرت داشت و مرکز مهم بازرگانی مصر و یونان بود. چون یونانیان وسایل نوشتن خود را از این شهر بدست می*آورند نام بیبلوس در نزد آنها به معنی کتاب گرفته شده که بعدها «Bible» مفهوم کتاب دینی تورات و انجیل را یافت.^[۱۹]
الفبای فنیقی با ۲۲ علامت خطی که تنها صامت*ها را نشان می*داد، از راست به چپ نوشته می*شد. به*نظر خط شناسان، نشانه*هایی از خط مصری باستان و خطوط تصویری را در الفبای فنیقی می*توان یافت. این خط برخلاف خط هیروگلیف که در انحصار کاهنان بود و یا خط میخی که تنها طبقه دبیران با آن سرو کار داشتند، براحتی در دسترس عامه قرار گرفت. فراگرفتن این خط آسان بود و کتابت و نوشتن با آن نیز بسیار آسان بود، بنابراین استفاده از آن گسترش زیادی یافت.
میتوان گفت که فنیقی*ها نخستین کسانی بودند که افتخار کشف الفبای حقیقی را دارند. با پیدایش این خط سایر خطوط جز خط چینی، از قلمرو نویسندگی خارج شدند. این خط در آسیای غربی نفوذ یافت و جایگزین خط میخی شد. از طریق قوم آرامی، الفبای فنیقی در مصر و عرب و میان*رودان تا هند بسط یافت و همچنین به غرب (اروپای امروز) که هنوز دارای خط و کتابت نبود راه یافت. این کار از طریق یونان انجام گرفت که با فنیقی*ها ارتباط بازرگانی داشتند. الفبای یونانی و رومی از الفبای فنیقی پدید آمده*است و از آنجا که الفبای سایر کشورهای اروپایی مشتق از این دو الفباء می*باشد، می*توان گفت که مبداء خطوط ملل اروپایی، فنیقی است. اصول این خط بعدها با اختراع علائمی برای نشان دادن حروف مصوت بوسیله یونانی*ها کامل شد. یونانیان این علائم را با اسم سامی آن که نماینده دو حرف اول آن بود، «آلفا بتا» نامیدند و برای استفاده خود تغییراتی در آن دادند. مصوت*ها را وارد خط ساختند و خط صامت نگار را به آوانگار تبدیل کردند. جهت نگارش را نیز تغییر دادند و از چپ به راست نوشتند. گونه*ای از خط یونانی را، یونانیان مهاجر با خود به روم بردند و در آنجا بر این مبنا، الفبای لاتینی به وجود آمد که زبانهای گوناگون اروپا بدان خط نوشته شد. بخشی از اروپای شرقی که به کلیسای دوم وابسته بودند، الفبای لاتینی را برای نگارش برگزیدند، مانند لهستانیها، چک*ها و کروات*ها.

در سده نهم میلادی کشیشی از کلیسای بیزانس به نام سیریل با ترکیبی از الفبای یونانی و رومی خطی را برای نگارش زبان اسلاوی به وجود آورد. گونه*ای تعدیل شده از این الفبا که سیریلیک نامیده می*شود برای نگارش زبان روسی و دیگر زبانهای هم جوار به کارمی رود.
الفبای فنیقی به نوعی شبه قاره هند را نیز در نوردید. دانشمندان، خط برهمایی هند را از فرزندان همین خط می*دانند که زبان سنسکریت و دیگر زبانهای هندی با آن نوشته می*شود. متون دینی بودایی به زبان خُتَنی (سکایی) که یکی از زبان*های ایرانی شرقی دوره میانه است به خط برهمایی نوشته شده*است.

خرید بهترین فلزیاب های دنیا 09013545415

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: